ایران در لیست ۵ واردکننده بزرگ غلات میماند
سازمان همکاری و توسعه اقتصادی (OECD) و فائو تازه‌‌‌‌‌‌‌ترین گزارش مشترک خود از چشمانداز بازار کشاورزی جهان در ۲۰۲۳-۲۰۲۲ را منتشر کردند. این گزارش تلاش می‌کند دورنمایی برای دهه آینده بازارهای ملی، منطقه‌‌‌‌‌‌‌ای و جهانی کالاهای کشاورزی ارائه دهد. پیش‌بینی‌‌‌‌‌‌‌های این گزارش گویای افزایش خالص واردات محصولات پایه کشاورزی ایران است که عمدتا به دلیل افزایش جمعیت کشور اتفاق خواهد افتاد.
کشورهای خاورمیانه از جمله ایران در دهه آینده همچنان درمیان مصرف‌‌‌‌‌‌‌کنندگان اصلی گندم جهان باقی خواهند ماند. ایران همچنین در کنار چین، عربستان‌سعودی، ترکیه و ژاپن یکی از پنج واردکننده بزرگ غلات سخت خواهد بود. نتایج این گزارش گویای آن است که قیمت‌های کنونی برای عمده کالاهای کشاورزی به دلیل بهبود تقاضا پس از شیوع بیماری کووید-۱۹ و اختلالات ناشی از عرضه و تجارت که با تنش میان روسیه و اوکراین تشدید شده است، در سطح بالایی قرار دارد. جنگ اوکراین در حال‌حاضر تاثیر قابل‌توجهی بر بازارهای کشاورزی و نهاده‌‌‌‌‌‌‌ها، به‌ویژه غلات و دانه‌‌‌‌‌‌‌های روغنی که روسیه و اوکراین صادرکنندگان اصلی آن هستند، داشته است.
پیش‌بینی‌‌‌‌‌‌‌های این گزارش نشان‌دهنده چشمانداز کاهش تولید در اوکراین و کاهش صادرات از اوکراین و روسیه در سال‌مالی ۲۰۲۳-۲۰۲۲ است، در حالی‌که انتظار می‌رود اقتصاد جهانی پس از همه‌‌‌‌‌‌‌گیری کووید-۱۹ بهبود یابد، اما تنش روسیه و اوکراین آینده مبهمی را برای اقتصاد جهان رقم زده است. در آوریل ۲۰۲۲، صندوق بین‌‌‌‌‌‌‌المللی پول پیش‌بینی کرد که تولید ناخالص داخلی جهان در دهه آینده به‌طور متوسط ۷/ ۲درصد رشد کند که کمتر از پیش‌بینی‌‌‌‌‌‌‌های قبل از بحران بوده است. علاوه‌بر این، پیش‌بینی با این فرض انجام می‌شود که قیمت‌های بالای انرژی تا سال۲۰۲۳ کاهش می‌یابد و تا پایان دهه در شرایط واقعی ثابت باقی میماند.
پیش‌بینی‌‌‌‌‌‌‌های این گزارش همچنین گویای افزایش ۴/ ۱درصدی مصرف جهانی غذاست که عمده‌‌‌‌‌‌‌ترین کاربرد کالاهای کشاورزی است. عمده افزایش تقاضا برای غذا همچنان در کشورهای با درآمد پایین و متوسط ایجاد می‌شود، در حالی‌که در کشورهای با درآمد بالا به دلیل رشد آهسته جمعیت و اشباع مصرف سرانه به چندین گروه غذایی محدود می‌شود. بر اساس این گزارش، در کشورهای با درآمد بالا انتظار می‌رود افزایش نگرانی‌ها در مورد سلامت و محیط‌زیست منجر به کاهش مصرف سرانه شکر و رشد کند مصرف پروتئین حیوانی شود. در مقابل، انتظار می‌رود مصرف‌‌‌‌‌‌‌کنندگان در کشورهای با درآمد متوسط، مصرف غذا و تنوع رژیم‌‌‌‌‌‌‌های غذایی خود را با افزایش سهم محصولات حیوانی و چربی‌‌‌‌‌‌‌ها افزایش دهند.
از سوی دیگر، براساس نتایج گزارش چشمانداز کشاوزی ۲۰۲۳-۲۰۲۲ انتظار می‌رود تقاضا برای نسل اول مواداولیه سوخت سبز در ۱۰سال‌آینده به کندی رشد کند که این امر عمدتا به دلیل کاهش مصرف سوخت و کاهش مشوق‌‌‌‌‌‌‌های سیاسی در بازارهای کلیدی مانند اتحادیه اروپاست. همچنین انتظار می‌رود بیشترین افزایش تقاضا برای مواداولیه سوخت سبز در هند و اندونزی باشد که ناشی از افزایش مصرف سوخت و تلاش‌‌‌‌‌‌‌ها برای حمایت از بخش کشاورزی داخلی از طریق افزایش نرخ‌های ترکیب سوخت سبز و یارانه‌‌‌‌‌‌‌هایی است که از تولید داخلی حمایت می‌کنند. پیش‌بینی می‌شود سهم سوخت سبز از مصرف جهانی نیشکر تا سال۲۰۳۱ به ۲۳درصد افزایش یابد، در حالی‌که انتظار می‌رود سهم سوخت سبز از مصرف جهانی ذرت با کاهش مواجه شود.
از سوی دیگر پیش‌بینی‌‌‌‌‌‌‌های این گزارش نشان می‌دهد طی دهه آینده تولید کشاورزی جهان با رشد سالانه ۱/ ۱درصدی روبه‌رو باشد و افزایش تولید عمدتا در کشورهای با درآمد متوسط و کم صورت گیرد. افزایش بلندمدت قیمت انرژی و نهاده‌‌‌‌‌‌‌های کشاورزی (به‌عنوان مثال کودها) هزینههای تولید را افزایش می‌دهد و ممکن است بهره‌‌‌‌‌‌‌وری و رشد تولید را در سال‌های آینده محدود کند. این گزارش همچنین پیش‌بینی می‌کند که تولید ماهی و دام در جهان با رشد سالانه ۵/ ۱درصدی مواجه باشد. بیش از نیمی از افزایش تولید جهانی گوشت مربوط به افزایش تولید گوشت مرغ است که ناشی از سودآوری و نسبت مطلوب قیمت گوشت به خوراک است. پیش‌بینی‌‌‌‌‌‌‌های این گزارش همچنین گویای رشد قابل‌توجه تولید شیر در دهه آینده است و انتظار می‌رود نیمی از این رشد در هند و پاکستان اتفاق بیفتد. به‌علاوه، با وجود چشمانداز رشد محدود، انتظار می‌رود آبزی‌‌‌‌‌‌‌پروری تا ۲۰۲۳ از صید ماهیگیری پیشی بگیرد.
طبق نتایج این گزارش انتظار می‌رود انتشار مستقیم گازهای گلخانه‌‌‌‌‌‌‌ای از فعالیت‌های کشاورزی در دهه آینده ۶درصد افزایش یابد که ۹۰درصد از این افزایش مربوط به دام‌‌‌‌‌‌‌پروری است، با این‌وجود انتشار گازهای گلخانه‌‌‌‌‌‌‌ای ناشی از فعالیت‌های کشاورزی سرعتی کمتر از نرخ رشد تولید خواهند داشت. به‌علاوه این گزارش انتظار دارد تجارت کالاهای پایه کشاورزی و محصولات فرآوری‌شده نیز در دهه آینده با افزایش روبه‌رو باشد. هزینههای حمل‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ونقل یک عنصر محوری در هزینههای تجارت است که از اواسط سال۲۰۲۰ به دلیل افزایش قیمت نفت و اختلالات تجارت افزایش یافته است، با این‌وجود انتظار می‌رود هزینههای تسهیل تجارت پس از ۲۰۲۲ به سطح قبل از کووید-۱۹ بازگردد. پیش‌بینی قیمت محصولات کشاورزی ارائه شده در این چشمانداز ناشی از تاثیر متقابل عوامل اساسی عرضه و تقاضا با فرض شرایط عادی آب و هوایی، کلان اقتصادی و سیاستی است. بر اساس این مفروضات، افزایش قیمت فعلی کالاهای پایه کشاورزی موقتی پیش‌بینی شده است، در حالی‌که ممکن است قیمت‌ها در سال‌مالی۲۰۲۳-۲۰۲۲ همچنان بالا باشند، انتظار می‌رود روند کاهشی بلندمدت خود را در شرایط واقعی از سر بگیرند. براساس یافته‌‌‌‌‌‌‌های این گزارش با پیروی از یک مسیر تجاری معمول، هدف رسیدن به گرسنگی صفر تا سال۲۰۳۰ محقق نخواهد شد و انتشار گازهای گلخانه‌‌‌‌‌‌‌ای از فعالیت‌های کشاورزی همچنان به افزایش خود ادامه دهد. برای دستیابی به هدف گرسنگی صفر و حفظ انتشار گازهای گلخانه‌‌‌‌‌‌‌ای کشاورزی در مسیر رسیدن به اهداف توافق پاریس، متوسط بهره‌‌‌‌‌‌‌وری کشاورزی جهانی باید در طول دهه آینده ۲۸درصد افزایش یابد. این نرخ رشد بیش از سه‌برابر رشد ثبت‌شده در دهه گذشته است.
پیش‌بینی تولید و تجارت محصولات پایه کشاورزی ایران
این گزارش میانگین تولید گندم در دوره ۲۰۲۱-۲۰۱۹را ۱۲میلیون و ۵۰۰هزار تن برآورد و در ۲۰۳۱ حدود ۱۳میلیون تن پیش‌بینی کرده است. رشد تولید گندم ایران نیز در دوره ۲۰۲۱-۲۰۱۲ حدود ۲۵/ ۳درصد برآورد و در دوره ۲۰۳۱-۲۰۲۲ حدود ۳/ ۰درصد پیش‌بینی شده است. میانگین واردات گندم ایران در دوره ۲۰۲۱-۲۰۱۹ حدود ۳میلیون و ۶۰۰هزار تن برآورد و در ۲۰۳۱ حدود ۵میلیون و ۳۸۰هزار تن پیش‌بینی شده است. از سوی دیگر میانگین مصرف گندم ایران در دوره ۲۰۲۱-۲۰۱۹ حدود ۱۶میلیون برآورد و برای ۲۰۳۱ حدود ۱۸میلیون تن پیش‌بینی شده است، با این‌وجود رشد مصرف گندم در ایران که در دوره ۲۰۲۱-۲۰۱۲ حدود ۲درصد برآورده شده است، برای ۲۰۳۱-۲۰۲۲ حدود یک‌درصد پیش‌بینی شده است.
این گزارش همچنین میانگین تولید برنج ایران در۲۰۲۱-۲۰۱۹ را بیش از ۲میلیون و ۴۵۰هزار تن برآورد و برای ۲۰۳۱ حدود ۲میلیون و ۳۳۰هزار تن پیش‌بینی کرده است؛ درحالی‌که رشد تولید برای دوره ۲۰۲۱-۲۰۱۲ حدود ۶درصد برآورد شده است، پیش‌بینی این گزارش گویای رشد ۸/ ۱درصدی تولید برنج در ۲۰۳۱-۲۰۲۲ است. به‌علاوه، میانگین واردات برنج ایران در ۲۰۲۱-۲۰۱۹ حدود یک‌میلیون و ۱۵۰هزار تن برآورده شده است؛، درحالی‌که پیش‌بینی شده است واردات در ۲۰۱۳ به یک‌میلیون و ۶۰۰هزار تن برسد.
از سوی دیگر، در این گزارش میانگین تولید گوشت ایران در ۲۰۲۱-۲۰۱۹ حدود ۳میلیون تن برآورد و در ۲۰۳۱ حدود ۳میلیون و ۸۰۰هزار تن پیش‌بینی شده است. رشد تولید گوشت ایران در دوره ۲۰۲۱-۲۰۱۲ حدود ۳/ ۱درصد برآورد و برای ۲۰۳۱-۲۰۲۲ حدود ۷/ ۱درصد پیش‌بینی شده است. میانگین واردات گوشت ایران در ۲۰۲۱-۲۰۱۹ حدود ۱۳۵هزار تن برآورد و برای ۲۰۳۱ حدود ۱۱۷هزار تن پیش‌بینی شده است.
در مورد محصولات تازه لبنی نیز میانگین تولید ایران در دوره۲۰۲۱-۲۰۱۹ حدود یک‌میلیون و ۸۰۰هزار تن برآورد و برای ۲۰۳۱ بیش از ۲میلیون و ۱۰۰هزار تن پیش‌بینی شده است. رشد تولید این محصولات که در دوره ۲۰۲۱-۲۰۱۲ منفی بوده است در ۲۰۳۱-۲۰۲۲ مثبت خواهد شد.
میانگین تولید شکر ایران در ۲۰۲۱-۲۰۱۹ بیش از یک‌میلیون و ۳۲۰هزار تن برآورد و برای ۲۰۳۱، یک‌میلیون و ۵۳۱هزار تن پیش‌بینی شده است. از سوی دیگر، درحالی‌که رشد تولید در ۲۰۲۱-۲۰۱۲ حدود ۱۲/ ۰درصد بوده است، برای ۲۰۳۱-۲۰۲۲ حدود ۷۵/ ۱درصد پیش‌بینی شده است. واردات شکر ایران نیز در ۲۰۳۱ نسبت به میانگین ۲۰۲۱-۲۰۱۹ کاهشی پیش‌بینی شده است. میانگین تولید روغن نباتی ایران نیز که در ۲۰۲۱-۲۰۱۹ حدود ۶۲۷هزار تن برآورد و در ۲۰۳۱، ۷۲۰هزار تن پیش‌بینی شده است، با این‌وجود واردات روغن نباتی ایران که در این دوره حدود یک‌میلیون و ۹۲۰هزار تن برآورد شده، برای ۲۰۳۱، حدود ۲میلیون و ۸۵۵هزار تن پیش‌بینی شده است.